پیرمرد بوشهری پدر علم‌ نجوم آماتوری ایران

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «راه بوشهر»؛ به نقل از سپاس خبر، استان بوشهر با قدمتی دیرینه مأوا و جایگاه بزرگ مردان و زنانیست که در صحنه‌های مختلف ایران اسلامی و در اعتلای نظام خوش درخشیدند.

 

بوشهر زادگاه بسیاری از شخصیت‌های معروف در سطح جهان و کشور است که شاید برخی افراد جامعه از آن‌ها آشنایی نداشته باشند که در این راستا امروز به معرفی یک شخصیت مطرح بوشهری در حوزه علم نجوم خواهیم پرداخت.

 

احمد دالکی به پدر علم نجوم آماتوری ایران شهرت دارد. وی در نهم شهریور سال ۱۳۱۵، درخانواده‌ای اهل علم و دانش، در محله لب آب شهر شیراز چشم به جهان گشود. پدرش آ شیخ محمدعلی، در منطقه دالکی دشستان به دنیا آمده و همانجا بزرگ شد و به کار نخلداری مشغول بود.

 

 

آشیخ محمدعلی درس مکتب خانه‌ای خوانده بود و برای تکمیل تحصیلاتش به شیراز رفت و در مدرسه خان، جایی که چهارصد سال پیش درخت فلسفه ملاصدرا در تالار آن به بار نشسته بود، تحصیل کرد و با وجود مشغله‌های گوناگون هیچ زمانی از آموختن غافل نشد و در حدود۲۰ الی ۳۰ کتاب برای پسرش احمد به ارث گذاشت.

 

 

 

آغاز علاقه‌مندی نجومی احمد دالکی

 

در آن ایام کودکی بدلیل نبود وسایل سرمایشی با پدر به پشت بام می‌رفتند و پدر از دب اکبر و اصغر برایش می‌گفت. و او کنجکاوانه حرکت ستاره‌ها را دنبال می‌کرد و دیدن اجرام آسمانی و پدیده‌هایی مانند خطوط روشنی که در آسمان برای لحظاتی پدیدار می‌شد و پس از آن از بین می‌رفت برایش جالب توجه بود، همین موضوع باعث شد تا از دوران کودکی و به تدریج به آسمان وقایع مربوط به آن علاقه‌مند شود.

 

احمد دوره دبستان را در مدرسه رازی و چند سالی را هم در مدرسه حدائق شیراز درس خواند و بعد از دبستان مدتی به مدرسه شاپور رفت که ریاضی بخواند اما دلش می‌خواست پزشک شود. بدین خاطر از دبیرستان شاپور به مدرسه سلطانی معروف به مدرسه چهارباغ رفت. سال آخر دبیرستان یعنی سال ۱۳۳۳ موفق نشد در آزمون پزشکی نمره قبولی را کسب کند.

 

 

سال ۱۳۳۴ موفق شد در رشته مهندسی کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز با رتبه خوب پذیرفته شد. یک سال مانده به فارغ التحصیلی احمد، پدرش آ شیخ محمدعلی در رودخانه دالکی غرق شد و از دنیا رفت و کفالت مادر را برعهده گرفت و خدمت سربازی معاف شد.

 

 

 

پذیرش در آزمون استخدامی در بنگاه جنگل‌ها

 

در سال ۱۳۳۷ با مدرک مهندسی فارغ التحصیل شد و در آزمون استخدامی در بنگاه جنگل‌ها پذیرفته شد. اوایل چندان دلبسته این کار نبود اما بعد‌ها و با مشاهده زیبایی‌های جنگل به کارش علاقه پیدا کرد.

 

در همان سال پروژه‌ای قرار شد صورت گیرد که جنگل‌های شمال کشور از طریق نقشه‌برداری هوایی مساحی برای آن نقشه تهیه شود. در این زمان گروهی از کارشناسان فائو به ایران آمدند و به درخواست بنگاه جنگل‌ها و به دستور وزارت کشاورزی با یک شرکت آمریکایی قراردادی بسته کردند.

 

طبق قرارداد باید در مدت سه سال نقشه جنگل‌های شمال با همکاری پرسنل ایرانی تهیه شود. این گروه سی نفر بودند و احمد دالکی به عنوان یکی از اعضای ایرانی گروه انتخاب شد و یک اداره‌ای نیز برای نقشه‌برداری جنگل‌های شمال تشکیل شد و دستیاری مستشار‌های آمریکایی را به وی محول کردند.

 

 

براساس مقررات کارمندان تازه استخدام شده در بنگاه باید چند سالی را در خارج از تهران خدمت می‌کردند، به همین دلیل برای آشنایی با جنگل‌های شمال به شهر زیر آب مازندران اعزام شد.

 

 

 

دوربین‌های تئودولیتی دروازه ورود به علم نجوم

 

در آن ایام که زندگی‌اش با طبیعت گره خورده بود شب‌های مأموریت در جنگل و صحرا و دیدن اجرام آسمانی برایش جالب بود و علاقه نشان می‌داد حتی با دوربین‌های تئودولیتی که برای مأموریت‌ها استفاده می‌کرد به مشاهده اجرام آسمانی می‌پرداخت اما با توجه به اینکه در آن دوران علاقه‌مند به حوزه نجوم بود تحصیلات آکادمیک و شرایط لازم برای این علم در آن برهه زمانی وجود نداشت.

 

از آنجایی که احمد دالکی با تسلط به زبان انگلیسی مترجم گروه آمریکایی بود، به دلیل درخواست این گروه، پس از ۶ ماه دوباره به تهران و بنگاه جنگل‌ها فراخوانده شد و کار خود را با این گروه ادامه داد و در سال ۱۳۴۲ با دریافت بورسیه سازمان برنامه برای ادامه تحصیل در رشته نقشه‌برداری هوایی در امور جنگل در مرکز نقشه‌برد کشور هلند مشغول به تحصیل شد.

 

با وجود آنکه مدت دوره یک سال و نیم بود اما دالکی آن را در مدت یک سال با موفقیت کامل تمام کرد و به کشور برگشت. چهار سال بعد دولت هلند بورسیه علمی دیگری به وی اعطا کرد و در مقطع فوق لیسانس رشته تفسیر عکس‌های هوایی برای جنگل‌های مناطق معتدله در دلفت هلند را گذراند.

 

وی در مسیر علم‌آموزی، در سال ۱۳۵۵ در یک دوره چند ماهه در ارتباط با تفسیر عکس‌های ماهواره‌ای در آمریکا شرکت و مدرک مهندسی مربوطه را نیز دریافت نمود. در آن زمان رشته نقشه‌برداری هوایی جنگل هنوز به دانشگاه‌های ایران راه نیافته بود و احمد دالکی به دعوت دانشگاه‌های مختلف در سنین جوانی مشغول به تدریس این دانش شد.

 

 

 

بنای رشته نقشه‌برداری هوایی و تفسیرعکس‌های هوایی و ماهواره‌ای

 

احمد علاقمند به تدریس، کار آموزش را ابتدا در سال ۱۳۴۵ آموزشگاه عالی جنگل و مرتع گرگان آغاز کرد و سپس این رشته را به دانشگاه تهران برد. دانشگاه شیراز، همدان، دانشکده کشاورزی ارومیه و دانشکده کشاورزی کرج مراکز علمی دیگری بودند که بنای رشته نقشه‌برداری هوایی و تفسیرعکس‌های هوایی و ماهواره‌ای را در آن‌ها گذاشت.

 

در سال ۱۳۴۸ در دفتر مهندسی وزارت منابع طبیعی به سمت رئیس قسمت فتوگرامتری منصوب شد و در این ایام اولین تلسکوپ خود را با مارک زایس کشور آلمان با قیمت سه هزار دلار را در نمایشگاهی که در ایران برگزار شده بود تهیه کرد و در پشت‌بام خانه‌اش گذاشت و هر زمانی که موقعیت نجومی خاصی مانند خورشید گرفتگی یا ماه‌گرفتگی وجود داشت به رصد رویداد نجومی می‌پرداخت.

در سال ۱۳۵۱ و پس از انحلال وزارت منابع طبیعی و تشکیل سازمان حفاظت محیط زیست، به این سازمان منتقل شد و تا سال ۱۳۵۶ به مدت پنج سال در سمت مدیرکل دفتر مهندسی در سازمان حفاظت محیط زیست به خدمت ادامه داد. عمده فعالیتش درآن مدت پنج سال ایجاد پارک‌ها و مناطق حفاظت شده و تعیین هویت برای آن‌ها بود. در سال ۱۳۵۶ زمانی که از سازمان حفاظت محیط زیست رفت ۶۴ منطقه حفاظت شده و پارک ملی ایجاد کرده بود.

 

تهیه شناسنامه مناطق جغرافیایی ایران

در مدت پنج سال برای تمام این مناطق شناسنامه تنظیم و حد و حدودشان را با تهیه نقشه مشخص کرد تا از نظر قانونی بتوانند از تجاوز زمین خواران در‌امان بمانند. در سال ۱۳۵۶ به عنوان مدیرکل دفتر مهندسی جنگل به سازمان جنگل‌ها و مراتع بازگشت و تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به مدت سه سال در سمت مدیرکل دفتر مهندسی و قائم مقام معاون وزیر در امور جنگل خدمت کرد.

 

 

تا قبل از انقلاب به‌مدت پنج سال در سازمان شکاربانی و نظارت بر صید سازمان حفاظت محیط زیست امروزی فعالیت داشت و در سال ۱۳۵۹ از لحاظ اداری بازنشسته شدند، ولی هیچ گاه دست از تلاش برای وطن و انجام خدمات ماندگار نکشید.

 

 

 

مجلات معتبر علمی حوزه نجوم معلم احمد دالکی

 

پس از بازنشستگی با توجه به اینکه هیچ گونه آموزشی در بحث نجوم نداشت به مجلات و کتاب‌های علمی از جمله از مجلات معتبر علمی حوزه نجوم ASRONOMY و SKY ON TELESCOPE در این زمینه رجوع نمود و به عنوان یک ستاره‌شناس آماتور با توجه به مطالعات و یادگیری شخصی به علاقمندی خود از دوران کودکی پرداخت.

 

پدر علم نجوم آماتوری ایران ستاره‌شناسی را بر دو نوع آماتور و نوع دیگر حرفه‌ای می‌داند که در علم آماتور افراد با توجه به علاقه‌ای که به حوزه مد نظر دارند وارد عمل می‌شوند، اما در ستاره‌شناسی حرفه‌ای افراد علاقه‌مند به صورت آکادمیک کار را پیش می‌برند و این حرفه را به عنوان حرفه‌ای برای امرار معاش استفاده می‌کنند و بر اساس این تعریف به عنوان یک ستاره‌شناس آماتور با توجه به مطالعات شخصی وارد این حوزه می‌شود.

 

در این راستا سفر‌های علمی زیادی در حوزه نجوم رفت و بیش از ۸۰ رصدخانه معروف دنیا را بازدید کرد و حتی کره آسمان را از روی خط استوا که از کنیا می‌گذرد و قطب شمال را مشاهده کرد که این سفر‌ها باعث بهبود علمش در حوزه نجوم شد و تاکنون توانسته با توجه به تجربیاتی که از طریق مشاهدات و کتاب‌ها کسب نموده است بیش از ۳۰ عنوان کتاب در حوزه نجوم به چاپ برساند.

 

راه‌اندازی مراکز نجوم آماتوری در ایران

 

مدتی مجله آسمان شب به عنوان سردبیر فعالیت نمود. در سال ۱۳۶۹ رصد خانه پارک زعفرانیه، در سال ۱۳۷۲ آسمان نمای تهران را راه‌اندازی کرد. با هدف عمومیت دادن به علم نجوم در سال ۱۳۷۳، اقدام به طراحی، ساخت و بنیان‌گذاری مرکز علوم و ستاره‌شناسی تهران در نیاوران کرد و اولین مدیرعامل بنیاد علمی زیرک‌زاده با هدف عمومیت دادن به علم ستاره‌شناسی در همان سال و کمک به راه‌اندازی رصدخانه‌ها در پارک‌ها و مناطق مختلف نمود.

 

 

در همان سال‌ها جهت ترویج علم ستاره‌شناسی در سطح جامعه ایران به عنوان کارشناس و مجری برنامه‌ریزی و تدارک برنامه علمی در تلوزیون با عنوان ماهواره در شبکه دوم از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۰ و برنامه آسمان شب در سال‌های ۱۳۷۵ و ۱۳۷۶ از شبکه یک و چهار سیما پرداخت.

 

 

احمد دالکی پدر علم نجوم آماتوری ایران در همین چند ساله نیز در صدد کمک به راه اندازی چند مرکز علمی و رصدخانه در نقاط مختلف کشور است.

 

پایان خبر/